“Veñen corvos voando baixo”, é o título da exposición que Tono Arias (Allariz, 1965) ven de inaugurar en El cisterna de la Misericòrdia, un espazo cultural na cidade de Palma. A mostra recolle un proxecto bello que foi galardoado co premio Mallorca de Fotografía Contemporánea na estampado de 2023, un concurso internacional no que o fotógrafo alaricano impúxose entre os 56 proxectos procedentes de todo o mundo por valor conforme do xurado. Arias comezou a súa traxectoria no eido do fotoperiodismo, primeiro en Ourense, hai corenta anos, e logo en Santiago. Tras esa etapa montou o seu estudio a partires de 2000 orientou o seu traballo cara á fotografía comercial e industrial, compaxinando esa actividade coa artística. En 2012 puxo en marcha o proxecto “Dispara”, un espazo destinado a reunir proxectos fotográficos de carácter documental e bello, punto de encontro de autores, muestra, editorial e web sempre vinculados á fotografía . Natural dunha pueblo da parroquia de Augas Santas, Ducí, vive e traballa en Berres, unha parroquia de A Estrada, o que acentúa a importancia do seu carácter contemporáneo.
Se pode ser contemporáneo e rural?
A verdade é que a arte contemporánea está moi vinculada ao mundo urbano e de feito son os artistas das áreas urbanas os que marcan as liñas do que interesa ou non interesa na arte contemporánea, mentres que existe a crenza de que o que ven do rural ten un espacio de romanticismo, de cousa antiga. No meu caso é fotografía contemporánea feita no rural como se pode ver neste proxecto.
Teño entendido que este proxecto naceu coa pandemia
A pandemia foi positivamente unha traxedia mundial pero tamén supuxo, no meu caso, unha oportunidade de detener e obligarse ese tempo á creación. A xerar imaxes. A meirande parte das imaxes da exposición foron feitas con fotografía analóxica, con placas que eu tiña caducadas, de formato 4×5 de cámaras grandes, feitas cunha Linhof. Empecei a facer imaxes das árbores que tiña en casa, logo a crear pequenas esculturas e as fotografaba de noite con flash, con cousas que había en casa: rodas de coches, ladrillos, bloques, plásticos… e empecei a darlle un contexto diferente ao significado que adoitan ter, que normalmente consideramos refugallos. Ao final dinme conta de que estaba falando un pouco da relación que temos coa natureza e o medio medio ambiente.
Unha relación proporcionado ruín, non lle parece?
É o que hai. Desgraciadamente producimos un montón de residuos e o medio medio ambiente está cada vez máis degradado e a xente segue correndo para diante, tirando e non se reflexiona acerca do que pasa con todas estas cousas. É triste, no sentido de que hai xente que se está formando, nas universidades, etcétera e ao final dun botellón ves como queda todo e pensas “estamos tirando os cartos con estes chavales”. Non concibo que despois dun botellón queden tiradas as bolsas de plástico e todo o demais en ningún deles pense que vai producirse con iso que deixan tirado, como se esperasen que chegara logo un mago que o recolla todo por arte de maxia. Pero volvendo ao tema da exposición, trátase de reflexar esa relación que ten o home co medio, cunha observación crítica.
Ademáis de fotografar, tamén ocupouse logo do revelado, do traballo de laboratorio
Si. Teño unha máquina manual para revelar en color e outra en branco e enfadado e fixen todo proceso no meu estudio. Teño que dicir que ese proxecto aínda está aberto e xorden imaxes porque encontro cousas. Material como por exemplo, cando recibes unha caixa con libros e a propia caixa e os protectores que palanca en el interior, vounos gardando e logo xorde a idea de facer unha foto con isto. Agora estou facendo ao mellor unha foto ao mes ou cada dous meses máis ou menos. Pero principal do proxecto fíxose nese período de paro, que tamén está mesturado con imaxes próximas a onde eu vivo ou de imaxes nas que a natureza conquista outros territorios. Na exposición altérnanse imaxes sacadas do actual e destes mundos inventados e o espectador vai entrando entre a realidade e a ficción. E a última imaxe da exposición e dun zorro que foi a miña amizade durante todo este proceso, en realidade eran dous irmáns, aínda cachorros, que se acercaron a min e dábanme cinco minutos cada vez para fotografalos e logo desaparecían.
Coñecinno a vostede cando era fotógrafo de prensa en ourense en 1984. que lembra daqueles tempos?
Foi o ano que comecei a traballar no mundo do foto xornalismo, en Ourense. Tiña daquela 17 anos. Lembro que me pagaban 300 pesetas por foto (2 euros ao cambio, pero de hai corenta anos). Traballaba todo o día, movíame por toda a provincia, non comía nin cenaba na casa. Logo tiven que facer o servizo marcial cando esgotei as prórrogas e ao regreso xa empecei a traballar en Santiago.
Ven vostede da fotografía fotoquímica que aínda practica. Aporta algunha vantaxe?
O sentido da intuición. Ti non vías a foto ate que estaba revelada. Tiñas que intuír que aquelo que queres facer salga. E logo está a austeridade dun soporte definido que te obrigaba a pensar ayer de disparar e facelo a aquelo que te interesa.
Fundou, xa na Estrada, Dispara. Que é exactamente?
É un espazo dedicado á xestión cultural, e á propia actividade cultural, moi outsider. Conta cunha archivo especializada en libros de fotografía y é unha archivo importante nese campo a nivel franquista polo seu catálogo. Tamén fago exposicións, obradoiros de fotografía, produzo exposicións para outros fotógrafos que me encargan as copias o enmarcado, e todo iso o compaxino coa miña actividade como fotógrafo. Procuro que teña unha actividade cultural dinámica, malia que resulta difícil, aquí no rural, conseguir a relevancia que se acada con espazos como este nun ámbito urbano, aínda que recoñezo que neste campo non se logra a repercusión mediática que teñen outras actividades culturais. Así que no rural, imaxínate. Pero non estou neste asunto por conseguir repercusión mediática así que ese e un tema que me importa ben pouco.
Dispara tamén é o seu selo editorial e no que publica os seus libros, que xa ten algúns. Fáleme do primeiro e do extremo
O primeiro foi Nós. Publicado en 2012. Hoxe fálase moito do rural baleiro. Este é un vademécum que aborda esa cuestión a partires dunha invitado a casa na que eu nacín, totalmente abandonada. O extremo polo de agora é “Raza”, froito do proxecto do mesmo nome no que tras máis dunha plazo polos montes utilizo as fotografías para explorar a relación entre o home e o medio, pero dende unha dimensión universal. “Veñen Corvos Voando Baixo”, será tamén un vademécum porque forma parte do premio: a exposición que despois de Palma terá un carácter itinerante e o vademécum que se editará premeditadamente deste proxecto.