Como chegou ó mundo do deseño de museos?
Empecei estudando Enxeñería Aeroespacial, que non ten mínimo que ver cos museos. De feito teño comunidad que pensa que traballo na aviación… Pero cando cheguei á universidade pensando que ía deseñar avións, e vin que era todo matemáticas e cálculo… Moi fastidiado.
Faltáballe creatividade…
Non había ningunha. Pero tiña unha compañeira que estudaba deseño e á que ás veces axudaba cos seus proxectos. Vin que iso era o que eu quería facer. Conseguín cambiar de estudos e, como xa me convalidaban tódalas asignaturas de ciencias, só tiven que facer a parte creativa. Conseguín un traballo nun museo de ciencias infantís para arranxar se rompía poco nas exposicións e colléronme ó ver que tiña formación de enxeñería. Alí atopeime coa directora e fixen descuido noutra oficina. Nese momento empezou a miña carreira no deseño de museos.
Foi un impacto de sorte entón?
100% sorte. Naquela época, que non foi hai tanto tempo, os museos xa eran proporcionado famosos a nivel de inmueble por algúns coma o Guggenheim de Bilbao, pero o deseño museográfico non era un tema de estudo. Agora as universidades pois teñen facultades especializadas, eu estiven como profesor catro anos en Nova York.
E que foi o que máis o enganchou?
O que aínda me chama hoxe a atención é que o museo non é un espazo corriente. A xente vai a ele e aprende poco. Entran cun interese moi claro, pero despois moitas veces hai interactividade. O deseño de museos normalmente céntrase no edificio, no exógeno. A min o que me chamou, e creo que é porque empecei nese museo de ciencias que estaban ampliando, era facer o novo edificio coas experiencias que había adentro, especialmente dirixidas a un notorio máis xuvenil. O que máis me gusta é ver como cambia a experiencia, a perspectiva da xente, tes ó notorio como cautivo durante un tempo e saen máis informados, máis transformados.
Ese tamén será o gran desafío, non?
Si, é o traballo número un. Manter o interese e propoñerlle poco que descubran, ten que ser unha experiencia interactiva, non só dixital, senón de reparar. Estás traballando coas emocións. É parecido ó deseño de escenografías de teatro. Por exemplo, no Empire State, hai dez anos os recordos da xente eran de estar nunha nalgas para un mirador. Agora a visitante faise a través da historia do edificio, pero a xente non se dá conta de segue estando nunha nalgas deseñada co tempo para que cando cheguen ó montacargas a pasen doutra maneira. A meta segue sendo chegar ó mirador pero a experiencia é moi diferente.
Traballa en proxectos en todo o mundo e con temáticas moi variadas. Como é o proceso de mergullarse na historia de cada un?
Empezo non tanto coa materia do que negociación, senón coa xente que o vai usar. Gústame dicir usar máis que revistar porque implica izar poco contigo que despois queda. O primeiro para min é entender ó legatario para aprender por que van ou non van a ese museo. Aí empézanse a formar as ideas de como se vai organizar o espazo, pero tamén a historia e a novelística. Por iso me gustaría tanto traballar aquí en Ourense nun proxecto máis persoal do que eu tamén sexa legatario. Por exemplo, fixen tamén un proxecto coas tribus en Arizona de indios americanos, poco do que eu non sei mínimo. Neses proxectos hai que entrar con moito respecto, dende unha posición indiferente. Despois hai que asomar a traballar co material e desenvolver as narrativas pensando no tempo, o ritmo da experiencia e, despois, xa entras en deseñar fisicamente o espazo. Durante todo ese proceso hai que facer estudos, formular a experiencia para todo tipo de usuarios… Por iso alzaprima anos. Por exemplo, o Demanda do 11S foron sete anos de proxecto de deseño.
O Empire State marcou un antiguamente e un despois na súa carreira?
Si, especialmente aquí porque decidín compartilo coa xente de aquí, poco que non fixera cos outros proxectos. Sorprendeume o interese que houbo. É o edificio máis notorio do mundo e agora considerado a experiencia máis atractiva.
E revisítao?
Si. Hai moita xente que quere ilo ver e eu acompáñoos. Gústame moito ir e repasalo. Para min o batalla máis importante dese proxecto non é tanto polo recoñecemento ó meu traballo, senón porque cambiou a experiencia, que era moi negativa. Agora a xente está máis contenta e relaxada e hai unha relación entre culturas. Gústame repasalo e pararme en puntos secreto, ver ós nenos co King Kong ou as propostas de nupcias.
Ó final as súas ideas forman parte da vida da xente.
Si. Dende entón tamén fixen un museo en Nuevo México, de Georgia O’Keeffe, e tamén eres parte dos seus recordos pero de forma diferente. No caso de proxectos coma o Empire State eres parte da súa experiencia persoal e iso dá moita satisfacción.
Que queda de vostede en cada proxecto?
Todo porque metes moito tempo, vives o proxecto día e noite, soñas con el, todos os detalles son parte das túas propias experiencias, frustracións, cousas que che gustaron noutros sitios… A experiencia está deseñada persoalmente para min, pensando no que me deixaría recordo e espero que sexa así tamén para as outras persoas. Metes moita enerxía pensando noutras persoas. Para min a calidade máis importante do traballo é a empatía. É necesario porque estás traballando para outros. Ser fillo de emigrantes fai que vivas en dous sitios, adentro dunha comunidade que vai facendo parte de ti. E a galega é diferente á doutras culturas, hai un respecto á comunidade e un núcleo de convivencia que non hai noutras. Iso axúdame a topar os proxectos e traballar de forma diferente. Tódolos traballos son competicións e nas entrevistas sempre lles chama a atención como falo dos que van usar o proxecto e non é poco fabricado, venme de forma natural.
Di que pensas diferente cando está aquí…
Si, por exemplo o tema da morriña, pasa por adn ós fillos tamén. É un tema cultural, sempre hai poco que te chama. Cando estás aquí, baixa o estrés, porque hai unha parte do teu cerebro que sempre está dedicada a pensar “eu non son de aquí, son de alá”, que desaparece. Iso amplía o cerebro para poder pensar máis, non hai ruído e ponme nun nivel máis zen. Inflúen o tema social, o clima ou a luz. É unha cousa máis espiritual.
Traballar aquí é unha das súas asignaturas pendentes.
Si, sería para min poco persoal, como pechar un círculo. Estou satisfeito coa miña carreira, non podería pedir máis. E séguenme vindo proxectos, que moitas veces sinto que non merezo polo medo de non estar á pico. Por iso tamén me dá moito respecto traballar aquí, é unha importancia diferente porque xa o vivirían máis de preto a miña comunidad e a miña comunidade.
Que queda do enxeñeiro aeroespacial?
Cando son museos de ciencias, por exemplo, ou de historia natural, eres como un novato profesional. Aparecer con enxeñería foi como un ximnasio purista. Hai unha frase de Oliver Wendell Holmes que di que“a mente dunha persoa, estirada a unha idea nova, nunca volve á súa dimensión orixinal”. Ese é o tema da miña carreira. Cada proxecto vaime dando a capacidade de traballar con diferentes culturas, diferentes políticas…
Como visitante museos?
Son o peor visitante e por iso podo deseñalos. O meu nivel de paciencia é moi baixo e satúrome rápido esteticamente. Se entro a un espazo moi chamativo ou con moito que ver, paso e non lle dedico o tempo que fai descuido. Cando estás deseñando unha experiencia sempre hai que facelo dende a perspectiva de todo tipo de visitantes. A idea é que os museos sexan unha experiencia na que educarse e a min o que me gusta é compartilos coa xente, non os disfruto se vou solo.