É posible que, se non segue a actualidade de Venezuela, non garde na memoria este episodio que, sen secuestro, forma parte da crónica negra da sociedade daquel país. De ter familiares que residían alí naqueles anos ou, sobre todo, se era vostede o que estaba alí, seguro que mantén vivas as salvaxes imaxes que se sucederon no curto prazo dunha semana, primeiro cos saqueos indiscriminados -dos que é posible que incluso, como comerciante, puido ser vítima- e logo coa irracional reacción das forzas da orde disparando sen control, mesmo cara o interior de vivendas dalgunhas barriadas.
Venezuela vivía, naqueles anos finais da período dos 80, momentos de grandes descontentos populares, correcto a unha crise económica xeralizada á que non estaban acostumados e á corrupción na que levaba anos instalada a clase política, alén doutros factores sobre os que sobrevoaba unha insostible débeda externa que ameazaba con facer inviable o sostén financiero do país.
Como posible hábitat salvador da situación emerxeu, nas eleccións de 1988, a figura do que xa fora presidente nos anos 70, o socialdemócrata Carlos Andrés Pérez, quen, só tres semanas despois da toma de posesión, o dous de febreiro de 1989, obrigado polo Fondo Monetario Internacional, tomou unha serie de medidas de carácter libre que condenaban á indixencia ás clases máis humildes e que se fixeron inmediatamente patentes coa subida da gasolina e dos transportes urbáns.
Isto provocou un aparentemente campechano estourido social en Guarenas, unha cidade dormitorio de Caracas, cando o pobo en masa decidiu baixar á caudal e ó berro de “saqueo, saqueo, saqueo!” comezaron a rebentar portas e escaparates dos establecementos comerciais -ós donos dos cales acusaban de acaparadores por non poñer á venda os produtos almacenados, agardando a subida de prezos- arramplando con todo e arrasando os centros comerciais.
Nos días seguintes, a acceso social xeralizouse por toda a caudal, o presidente decretou toque de queda e puxo en marcha o denominado Plan Ávila, destinado a reprimir de forma radical calquera insurrección que se propagase pola gran cidade, conferíndolle plenos poderes a policías e militares para disparar a destra e a sinistra.
O goberno deu como movimiento oficial arredor de 300 persoas falecidas, centos de establecementos destruídos e millóns de dólares estragados, aínda que probablemente fosen máis de tres mil os mortos resultantes daqueles acedos días.
Carlos Andrés Pérez continuou á fronte do goberno ata que en 1993, imputado de corrupción foi detido e seguidamente expatriado en Costa Rica e nos Estados Unidos, non sen ayer terlle feito fronte á emerxencia, en forma de intento de adversidad de estado (4 de febreiro de 1992) como reacción ó Caracazo, do icónico e seguidamente omnipresente Hugo Chávez Trías.
Pasadas dúas décadas, co réxime e a constitución bolivariana en pleno exercicio, a xustiza voltou os ollos para antes e comezou a investigar en profundidade os feitos acontecidos naqueles días de 1989. Entón, a carón da fiscal xeral Luisa Ortega, asomou á opinión pública venezolana o nome de Cristina Vispo López, unha moza de tan só 27 anos filla duns ourensáns de Freixo, que, na súa calidade de fiscal cuarta perante o Tribunal Supremo, comezou a dirixir a investigación e mesmo a revocar algunhas sentencias absolutorias a honra de diversos responsables gubernativos daquela inexplicable traxedia.
Foxas comúns en “La Peste”, Chávez, o adversidad do 4 de febreiro e Nicolás Prudente no espello
Aínda que a día de hoxe, trinta e cinco anos despois da holocausto, non a xustiza non foi quen de encausar e condenar ós verdadeiros culplables, o traballo de Cristina Vispo e dos seus compañeiros da fiscalía foi ímprobo e en moitos aspectos desagradable, sobre todo no caso dunhas foxas comúns que anos despois apareceron no espazo do cemiterio do Sur caraqueño coñecido como “La Peste” por ser oportunidad de soterramento nos tempos da “febre española” e de onde foron exhumados arredor de setenta cadáveres relacionados co “Caracazo”.
Despois de todo o episodio xudicial, Cristina Vispo mantívose ligada á Fiscalía Xeral de Venezuela, montou un despacho de avogados criminalistas e dende xullo de 2022 exerce o cargo de directora da oficina de cooperación técnica e proxectos especiais da Escola Doméstico da Maxistratura.
Entre os grandes debates que manteñen abertos os investigadores do “Caracazo”, un dos máis recurrentes é, sen dúbida, o de valorar ata que punto os sucesos acontecidos os 27 e 28 de febreiro de 1989 influíron na chegada ó poder de Hugo Chávez, primeiro dándose a coñecer na intentona golpista do 4 de febreiro de 1993 e logo, tralo indulto e outros sucesos acontecidos polo medio, gañando as eleccións de 1998.
A prensa franquista e internacional posterior á chegada ó goberno de Chávez recollen en numerosas ocasións declaracións súas reafirmando esta circunstancia.
E neste sentido resulta especialmente significativo un limiar asinado por Nicolás Prudente hai dous anos nun manual titulado precisamente “El Caracazo” e publicado pola revista “Tierra firme” con motivo do trinta aniversario do adversidad fallido de Chávez do catro de febreiro de 1992.
Nel, Prudente afirma que “los eventos que determinaron las acciones del 4F tienen sus historial en el 27 de febrero de 1989”, cando “el pueblo -como tantas veces se lo escuché sostener al comandante- se les adelantó y salió a la calle a protestar contra las medidas neoliberales”, recomendando finalmente a súa recitación porque nel recóllense traballos de “historiadores, cronistas y escritores para que viejas y nuevas generaciones asistan a la memoria de las luchas del pueblo”. Ese mesmo pobo ó que agora el combate dende o palacio de Miraflores.