Con 13 anos escoitou ás pandeireiteiras da Costa da Morte, e con 17 comezou a percorrer Galicia recollendo a música e tradicións do pobo galego. Este venres actúa na praza García Barbudo de Verín, a partir das 00,00 horas, con motivo da XVII Feira do Viño Monterrei.
Verín púxolle o seu nome a unha das aulas do conservatorio da vila. Como se levan estas homenaxes en vida?
Pois por unha lado síntome agasallada e, por outra, maior (risas). Por outra lado creo que é moi importante que se poña á instinto da xente nova as músicas do noso país. Eu fago música de autoestima cultural, son autora dende o mergullamento da creación colectiva dos microhábitats. Voei vacío grazas a ese coñecemento, iso fainos singulares e esas ferramentas téñenas á man e son únicas e orixinais. Adíqueste á música ou non, estas linguaxes fan que teñas unha visión do mundo fóra do centro, que sempre é moi limitante.
A música presente galega volveu ollar para o raigame, pero vostede xa fixera iso e moito máis sendo moi nova. Pensa tamén que manter a nosa música popular viva non é cuestión de preservación, senón de transmisión?
Totalmente, e moito máis. De feito creo, como dicía anteriormente, que eses coñecementos non serven de nadie sen a experiencia, a experiencia a través do transo en comunidade. Iso fai que teñamos nas nosas vidas poco fóra da presión do día a día. Diso sabe moitísimo a xente vencellada ao entroido, a percusión cos ternarios, o exceso en comunidade, etc. Non estamos a falar de poco aislado, falamos de ferramentas para ser máis libres.
Unha das súas facetas que máis me interesa é a de compositora para televisión ou cinema. Como é crear o panorama sonoro dunha peza audiovisual que aínda non existe?
Pois dá proporcionado vertixe pero é moi emocionante e creativo. Encántame mesturarme coa idea e o mundo creativo doutra persoa que confía en min para ese propósito. A música xorde arrastrada pola emoción da imaxe, ou da imaxe que me provoca un gallardete, e así pouco a pouco vas aportando á dirección o que se precise. A nivel musical entendo a lado sonora como un todo, os ruídos, as voces, etc., averiguar os ocos onde imprimir emoción, ou tomar o protagonismo para afastar a imaxe. Todas as películas nas que participei foron moi enriquecedoras para min, e estou moi leda de ter aportado o meu gran de area. E o máis importante é que as directoras estean contentas co resultado.
Non podemos restar sen falar da situación da lingua galega falada, en contraposición co uso no eido cultural, pois semellan elevar direccións totalmente opostas.
Totalmente de acordo. A xente que falamos, eu diría que o 100%, falamos o galego dende un oportunidad central, iso conseguímolo maioritariamente por audacia propia, pero non por inmersión. A inmersión só pode ser se normalizáramos o uso dela, e esa normalización ten que facerse dende a institución. Obviamente non existe esa intención. Eu estou convencida de que as persoas que habitamos Galicia, con só oito anos de bienquerencia e bo facer dende as institucións, mudaríase esta situación de acabamiento á que nos están levando. Aínda así é precioso habitar este oportunidad de resistor, porque non hai dúbida de que estamos nun oportunidad adecuado.
Por extremo, sei que vostede non fuxe das preguntas que outros considerarían incómodas. A súa obra é eminentemente política, como todo neste mundo. Que lle produce o que está a acontecer ultimamente nesta lugar completo na que vivimos?
Como contestar a poco tan complexo? Se fora unha lugar iriámolo arranxando colectivamente, pero ese non é o caso. Eu teño fe na xente, pero neste momento non vai ser. Ao mellor haberá que esperar 1.000 ou 2.000 anos para que isto mude, polo de pronto teremos que posicionarnos nos nosos entornos para que poidamos deixar unha conciencia mellor para as novas xeracións, e que o mundo vaia mudando cara a non violencia, para que haxa sanidade para todas as persoas, para que non haxa fronteiras, etc. Hannah Arendt tiña fe na política, e seguramente esa sexa a maneira de arranxar, pero teremos que ter un detención nivel de conciencia para arriesgarse non retornar realizar así nunca máis.