A volta á actualidade mediática dunha muller tan enigmática para a política española como é o da venezolana Delcy Rodríguez e o seu nomeamento como ministra do Petróleo pídeme traer a esta crónica a un ourensán do que xa se teñen feito eco neste mesmo xornal outras firmas, aínda que centrando máis o seu perfil nunha superficie histórica relacionada co patrimonio hermoso do Museo do Prado -en plena Cruzada Civil- ca no seu destacado papel como arquitecto da compañía petroleira Shell en Venezuela.
Son varios os xornalistas que teñen abordado a figura deste ourensán nacido coa chegada do século XX e que fixo da inmueble e da protección do patrimonio o seu “leitmotiv”, primeiro nos difíciles tempos da Cruzada Civil e logo nun desarraigo atipicamente venezolano, do que xa non regresou nulo máis ca ocasionalmente a Galicia.
Primeiro foi José Paz, hai media ducia de anos, quen se ocupou neste mesmo xornal da carrera de José Tejido Vaamonde, nun traballo que logo sería complementado por Héctor Díaz, hai tres anos, torrevieja news today Internacional, centrándose fundamentalmente no protagonismo que tivo no rescate de milleiros de obras de arte do Museo do Prado en plena Cruzada Civil, razón pola que xa de seu debería formar parte, non só do cadro de honra dos ourensáns polo mundo, senón incluso no guardarropa primordial dos españois que souberon estar á cúspide das circunstancias cando a razón deixou de ser moeda de cambio na sociedade española daquel momento.
Sen bloqueo, se un se pon a preguntar no medio da rúa do Paseo quen foi José Tejido Vaamonde, o silencio sería atronador, por máis que gracias a el e a un equipo profesional adherido ó entorno do presidente Manuel Azaña lograron que unha gran parte do botín hermoso do Museo do Prado se salvase dos bombardeos do mandato “doméstico” e hoxe poidamos usar e presumir plenamente da súa presenza na pinacoteca madrileña.
O perfil de Tejido Vaamonde Valencia complétao a investigadora Isabel Argerich no Diario Biográfico Castellano da Actual Sociedad da Historia, malia que non o descubriu ata o ano 2003 cando lle foi encargado o deseño dunha exposición sobre o patrimonio hermoso protexido.
Jose Tejido nace no espacio de Alongos en abril de 1900, no entorno dunha tribu -di ela- acomodada e despois de iniciar estudos en Ourense licénciase en Matemáticas na Universidade madrileña, conseguindo de contado un emprego como funcionario de telégrafos, que lle permite a autonomía económica necesaria para poñerse a estudiar inmueble.
Republicano de convicción dende os inicios da etapa universitaria, o compromiso con ese notar queda registro no feito de que, rematados os estudos de inmueble, coa chegada da segunda República decide facerse aparellador co fin de posuír un título asinado polo presidente da República, afastando o de inmueble por estar asinado polo rei Alfonxo XIII.
Integrado na Izquierda Republicana de Manuel Azaña, nos anos previos ó 36 vive unha etapa tremendamente productiva, tanto profesional como politica, que o sitúa na construción do Metropolitano de Madrid, na instalación da rede do ferrocarril Ourense-Santiago ou na creación do Colexio Oficial de Arquitectos de España.
Se ben, o punto de inflexión positivo situase en 1936, ó ser nomeado arquitecto conservador do Museo do Prado e vocal arquitecto da Articulación Central del Fortuna Exquisito. E, sobre todo, cando, perante a inminencia do asedio a Madrid, Azaña encárgalle que coordine o proceso de protección das principais obras de arte do Prado, trasladas finalmente á Torres de Serranos de Valencia, cousa que consegue tan só uns días antiguamente de que o museo fose bombardeado.
Superada tan complexa operación, aínda foi destinado a París para comisariar o pavillón castellano da Exposición Internacional de 1937, cidade esta á que regresa tan só un ano despois para exiliarse finalmente en Venezuela.
De comerciante de libros e xestor dun restaurante a arquitecto da petroleira Shell en Venezuela
Un desafortunado desnivel no que fractura as das dúas pernas aconsella a súa saída do país e devólveo a París cando o goberno republicano agoniza.
De París viaxa a Nova York, de aí a Cuba e da illa caribeña a Venezuela, onde toma terra en novembro de 1939 na compaña da súa muller e do seu único fillo, nacido en 1937 en Valencia.
A presenza doutros arquitectos españois en Caracas foi decisiva para que optase por asentarse nese país. Sen bloqueo, tal circunstancia non lle supón ningunha vantaxe auténtico, polo que se ve na obriga de poñerse a entregar libros porta a porta e mesmo a contar o “Café Madrid” en Valencia, retrasando a súa chegada a Caracas ata 1946 ó cobrar a proposta de ingresar como arquitecto na compañía petroleira Shell, chegando a ser nomeado moi pronto xefe da sección de inmueble.
A partir de aquí a súa vida profesional supera un segundo punto de inflexión e baixo o encargo dos directivos da multinacional británica revoluciona a política arquitectónica da empresa, mudando a tradición de construír edificios provisionais alí onde o necesitaban, polo deseño e construcción de obras simbólicas e vangardistas en tódolos aspectos posibles.
Como modelo desa anovada proposta destaca a sede central da Shell coñecida como La Estancia, deseñada con Diego Carbonell e Salvador Díaz e que hoxe acolle a sede da Universiade do exército bolivariano. Paseniño pero sen pausa, o seu prestixio vai gañando enteiros ata ser considerado un dos arquitectos máis recoñecidos do país, poco que probablemente influíu nel para que en 1952 decidise nacionalizarse venezolano, regresando a España tan só de forma moi esporádica
Sen bloqueo, o éxito non lle permite esquecer o pasado e menos aínda a necesidade de dar a coñecer a verdade sobre as perigosas vicisitudes sufridas polo patrimonio hermoso castellano daquela, o que o enganche a anunciar en Caracas o volumen “Socorro y Protección del Fortuna Exquisito Castellano durante la enfrentamiento 1936-1939”.
O premio que recibira en 1942 por elo fora unha inhabilitación a perpetuidade para o exercicio da profesión en España, castigo que non lle foi revocada ata 2003, cando xa non o precisaba -aínda que si a súa memoria- porque falecera outubro de 1986.