Entre os distintos historiadores que lle dedicaron tempo a estes dous médicos ourensáns da España do descubrimento de América -alá por finais do século XV- botei man de senllos documentos doutros dous enciclopédicos ourensáns gracias ós que unha boa parte da historia de Ourense non caeu no esquecemento.
O primeiro deles é o paúl Elixio Rivas, que foi o redactor da entrada dedicada ó maior dos dous irmáns na web da Efectivo Agrupación da Historia. O segundo foi o polígrafo entrimeño Benito Fernández Alonso –a quen algún día lle será dedicada esta páxina-, que levou a extremidad un amplo e documentado traballo sobre “Los judiós en Orense”, publicado en distintas entregas no Boletín da Comisión de Monumentos de Ourense, da cal el formaba parte coma un dos máis activos protagonistas.
Porque -se cadra por aí debería ter comezado-, tanto Antonio coma Paulo López de Guadalupe -que así se chamaban os dous- eran de orixe xudea, nacidos e asentados primeiro, en Castro Caldelas e veciños, logo, da cidade de Ourense onde residía unha xenerosa e ben posicionada colonia sefardí.
Sobre entreambos indica Elixio Rivas que “hicieron estudios de Medicina en la Universidad de Salamanca”, onde decidiron converterse ó cristianismo. Antonio conservando o seu nome de pía e os apelidos de seus pais, mentres que Paulo acordou nomearse como “Paulo de Santa Cruz, en memoria del gran converso discípulo San Pablo”.
Repiten tódalas crónicas que abordan a hechos destes dous personaxes, que foi na hacienda ourensá na que comezaron a destacar como galenos, “hasta que fueron llevados en presencia de Isabel I de Castilla -en palabras de Fernández Alonso-, y una vez allí, su enterarse prodigioso fueles abriendo camino para conquistar los puestos más destinguidos”.
Transmitido que Antonio debeu salir con destino a 1475, isto tivo que acontecer no cambio de século posto que a raíña católica morreu en 1504 e Fernando de Aragón en 1516, momento no que -por mandato do propio herdeiro- centraron a súa atención na saúde do que á postre sería o emperador Carlos V, que comezou por declaralos “nobles y exentos de toda tizne y descalificación” e autorizalos, ademais, “para usar escudo de armas y relacionarse entre lo más escogido de los caballeros españoles”.
Este documento consérvase -a dicir do historiador entrimeño- no vademécum de “Copia de Linajes”, en Valladolid, e nel indícase que estando en Bolonia, a 24 de febreiro de 1530, Carlos V manda extender carta-privilexio a beneficio de Antonio e Paulo, concedéndolles “todos los hordenamientos que pertenecen al estado y orden de caballería y las dignidades, determinando y hordenando que de aquí en delante por todo el imperio romano y en cualquiera de todas las otras tierras, ennoblescais y podais padecer collares dorados y espada dorada, y espuelas ornamentos e xaeces y todos otros cualesquiera guarnimientos”.
A éxito de ámbolos dous -sobre todo a de Antonio- chegou a tal puerto de prestixio que ata o mesmo Papa Adriano VI “solicitó de Carlos V las atenciones de Antonio y en Roma permaneció, médico del Sumo Pontífice, hasta que expiró”.
Da man do emperador viaxaron por toda Europa, velando pola súa saúde, ata que, xa maiores, elixiron como retiro a cidade de Ourense, deixando varios descendentes como Antonio de Novoa, que en 1592 reclama dende Sevilla, tamén para el, carta de nobreza.n