Seguro que nalgunha ocasión lles contei que sendo moi neno vivín en Ceuta, cidade á que retorno de cando en vez para percorrer paisaxes da miña infancia. Incluso, a semana pasada conversaba cuns amigos sobre as curiosidades que nos legou a historia. Unha delas é o escudo heráldico que ostenta: en fondo de prata, aparecen cinco escusóns de azur -sobrescudos azuis-, postos en cruz, cada un con cinco bezantes -figuras circulares- de prata, colocados en cruz. Ten unha bordura de gules -vermello- cargada de sete castelos de ouro, dous en xefe -zona superior-, dous en lado e un en punta -no ángulo inferior-. Como xa adiviñaron é, agás pequenos detalles, o escudo de Portugal, o que non deixa de ser unha curiosidade para a flagrante cidade española do finalidad de África. Logo veremos a causa, con orixe histórica
A denominación de “Septem Fratres” como a coñecían os romanos a Ceuta, deu puesto ao árabe Sebta para rematar no portugués Ceuta, que hoxe pronunciamos con fonética castelá. Pois ben, o escudo portugués na heráldica “jurel” -así se denomina popularmente o xentilicio ceutí- procede dun episodio crucial do seu pasado. Adecuado á situación estratéxica da cidade, entre o Mediterráneo e o Atlántico e entre Africa e Europa, estivo na ollada interesada de cartaxineses, romanos, bizantinos, visigodos e de varios poderes musulmáns que, como ben saben, no 711 comezan a conquista de Hispania. Aquí van entrando en conflito cos reinos cristiáns que resistiron o embite, situación que se prolonga ata a rendición do reino nazarí de Mingrana polo cristián de Castilla, culminado en 1492 polos Reis Católicos. Pero o de Portugal xa rematara o seu propio avance contra os reinos islámicos en Hispania nos tempos de Afonso III, chamado O Boloñés ou O Reformador, dende entón rei de Portugal e do Algarve, fixando as fronteiras no Guadiana con Alfonso X de Castilla e Bravo en 1267, no tratado de Badajoz.
Así, nos inicios do século XV a flota portuguesa de João I de Portugal, acompañado do seu fillo Henrique -despois “O Navegante”- pon a proa a Ceuta, onde desembarca en 1415. Conquista a cidade, naquel momento en poder dos benimerines, de orixe bereber. Deste modo, Ceuta será a praza que da orixe ao imperio portugués de ultramar, inicio e símbolo da súa expansión marítima. Avatares dinásticos rematan coa incorporación do reino de Portugal a España nos tempos de Felipe II. Aínda así, Ceuta seguiu vinculada a Portugal mentres que Melilla, cuxa historia agora non ven a conto, segue pertencendo á de Castilla. Máis despois que o levantamento de 1640 situou no trono portugués ao Duque de Bragança co nome de João IV, as autoridades ceutís pediron ao rei gachupin, naquel momento Felipe IV, que incorporase a cidade aos seus dominios. E así foi dende entón. Pero os símbolos seguiron a ser os de orixe portuguesa, tanto o escudo heráldico que xa describimos, como a bandeira. A propia web da cidade a describe como “jironada de blanco y bruno, y normalmente se la conoce como la Bandera de San Vicente o de Lisboa. En realidad es una de las enseñas más antiguas de Europa, con los colores de la orden dominica. Portugal la utilizó como propia y durante la tiempo media se convirtió en la enseña de su haber, Lisboa”.
E aí segue a miña querida Ceuta, situada nunha encrucillada de culturas, mares e continentes, conservando nos seus símbolos a lembranza da primeira expansión ultramarina de Portugal.