Como antiga e activa localidade receptora de transeúntes en afluencia, resulta obvio entender, sen precisar de apoio documental, que ademáis de edificios e locais da curia, aulas da universidade, cuarteis do exército, despachos de avogados, hospitais de peregrinos e todo tipo de establecementos comerciais, as rúas de Santiago tamén deberon abrigar en moitos baixos dos seus asoportalados edificios un bo número de adegas, cantinas, fondas, figóns, pousadas ou tabernas.
Isto, ata que no mes de xaneiro de 1812, un ourensán -da pueblo do Ribeiro (Celanova)- quixo elevar un chanzo o nivel de atención á clientela e, tomando narración dalgunhas iniciativas postas en marcha uns anos antiguamente en Madrid, coma o intelectual e galdosiano “La fontana de Oro”, presentou escrito razoado nas oficinas municipais compostelás, indicando que “con objeto de establecerse y subsistir con su tribu a beneficio de su industria, que consiste en tramar cerveza y licores de diferentes clases y calidad”, solicita que “se le conceda el permiso de establecer en esta ciudad una casa pública de Café, bajo las ordenanzas de policía que tengan a perfectamente imponerle”.
Así é como o recolle, nun artigo publicado nunha insólita revista titulada “Domecq en Galicia”, o daquela presbítero, pero co tempo prestixioso arqueólogo e cofundador do Seminario de Estudos Galegos, Jesús Carro García.
O crego-historiador asenta a súa aseveración sobre a condición de pioneiro que lle outorga a Francisco Lorenzo Noguerol -que así era o seu nome de pía-, en que nin nas ordenanzas compostelás de 1775, nin nun acordo de 1808 sobre a regulación do horario de peche noctívago dese tipo de negocios “hacen la último referencia a los establecimientos de café”, cando, sen confiscación, si puntualizan que a regulación afecta a “tabernas, figones, botellerías y demás puestos públicos de vevidas”.
Resulta interesante e ilustrativo reproducir -por adiantados e con visión de futuro- os argumentos que o celanovés expón e que tamén recolle Carro García no seu artigo.
Dedicábase “a tramar cerveza y licores de diferentes clases y calidad” e nun momento cedido decidiu tomar asento en Santiago. Corría o ano 1812 e, sen confiscación, polo que optou foi por instalar a primeira “casa pública de café” de Compostela
“Es muy importante, Señor -razoa Francisco Lorenzo-, que una ciudad culta y hacienda de un reino populoso y por la que transitan los más de los viajantes que vienen a ella, carezca de un auxilio tan cómodo y necesario para desahogo de sus naturales y su alivio”.
E para poder completar unha atención monopolio con respecto ó que ofertaban outros establecementos hostaleiros, Lorenzo indica que tamén instalará “el Efectivo colección de villar”, ademais doutro xogo de mesa denominado “chaquete”, que ven a ser unha variación do popular xogo de estratexia anglosaxón “backgammon”.
Polo que sinala o cronista, todo lle debeu ser concedido, menos o desexo do promotor de entregar licores e augardentes, porque iso era só potestade monopolio do “asentista”.
Outra das razóns que xogaron en contra da intención licoreira de Lorenzo foi o área onde decidiu asentar o seu flamante restringido, pois aínda que Carro García afirma non ter nese momento tal información, indica que “perfectamente pudo ser en el Preguntoiro, en la Rúa del Villar, en el Franco o en la Plazuela de la Universidad, lugares cercanos por donde pudiesen transitar los estudiantes, los militares y civiles, la pubertad toda que había junta y aplaudido la Constitución”.
Todo apunta, pois, a que o café estivo situado na contemporáneo Praza de Mazarelos, “frente al edificio de la Efectivo Universidad”, onde o reitor pediu que “en las inmediaciones de la Universidad” non se permitisen “cafés ni casas de colección”.
“Domecq en Galicia” e “Finisterre”, dúas revistas con intereses singulares na nota
Outras dúas carencias informativas das que se queixa o breve texto do presbítero compostelán son o nome que Lorenzo Noguerol lle puido impor ó pioneiro establecemento, ademais de algunha explicación sobre a distribución interior do restringido, alén da descrición -que si fai- dos xogos de mesa e da existencia dunha mesa de billar.
Isto pode ter unha explicación, tanto nas circunstancias momentáneas do autor do artigo, coma na necesidade de contidos que tiña o propietario da revista.
É preciso explicar que as páxinas nas que foi divulgada a información de Carro García formaban parte dunha cabeceira que baixo o título de “Domecq en Galicia” sacou á rúa Horacio Rodríguez, un dinámico representante da famosa casa licoreira andaluza para Galicia e Portugal, que nos anos vinte se fixo reconocido nas catro provincias pola súa implicación en multitude de campañas colaborativas e en iniciativas tan audaces coma a instalación dun espectacular rótulo de Domecq no edificio coruñés do Costado Pastor ou a propia tirada desta revista.
É posible que o crego andase megullado nalgunha osuda investigación no arquivo compostelán e que ó dar cunha curiosidade tal, decidise ofrecerlle unha lectura apurada ó propietario da cabeceira, tendo en conta que a publicación non era máis ca un medio de propaganda e difusión dos licores, pero cunha calidade gráfica e de tirada moi avanzadas.
Estamos falando de agosto de 1927 e de que, para o editor o tema acaíalle como anel ó dedo ós intereses publicitarios do seu negocio, non en van xa abordaba a venda de licores un século antiguamente.
Loxicamente, a información non superou a dimensión de detalle e, igual que lle aconteceu ó conxunto da revista e a tantas e tantas publicacións ó longo do tempo, foi caendo no silencio.
Iso, ata que en 1943 o xornalista do Ribeiro, Emilio Canda, puxo nas máns de Celso Emilio Ferreiro a revista Finisterre, que este codirixiu durante a súa etapa de Pontevedra.
Non hai mínimo que fabular para imaxinar que cando a Ferreiro lle pasou por diante dos ollos esta nota e ver que o protagonista era celanovés, debeu comprobar un arrouto invicto por retornar dala a coñecer. É dicir -disculpen o parroquianismo-, igual que hoxe me aconteceu a min.