O outono arrincará en Cabaleiros cos traballos de posta en valencia do Castelo de San Adrao, no concello de Lobeira. A Asociación cultural Centro de Interpretación Val do Esquecemento ven de acoger a autorización da Dirección xeral de Patrimonio para elevar a límite os traballos arqueolóxicos nos terreos da comunidade de montes veciñais en man global, a primeira intervención no xacemento.
Cada vez son máis os colectivos veciñais e culturais, e mesmo as comunidades de montes, que apostan por investir unha parte dos seus fondos para a rehabilitación e difusión do patrimonio monumental. Sendo varios os casos recentes desenvolvidos na Baixa Limia, dende o Monte Ilustre de Bande ata o curso do río Caldo en Lobios, e que agora engadirá unha nova parada no denominado Coto de San Adrao.
A recuperación e posta en valencia do patrimonio cultural é un dos obxectivos da Asociación Centro de Interpretación Val do Esquecemento, colectivo fundado no ano 2017, que ten nas súas premisas a dinamización de ditos posibles e a mellora da calidade de vida dos veciños.
A asociación que preside Susana Fernández defende a importancia do turismo como un eixo fundamental na creación de riqueza e emprego, sempre que este sexa un turismo sostible “e para iso é importante que a nivel particular se faga unha planificación e desenvolvemento dun destino de calidade, competitivo no mercado e con afición de futuro”, defende o colectivo, que persigue recuperar “para a xente un solicitud vivo na memoria vocal e que sirva como referente da parroquia e o Concello e teña un valencia didáctico para escolares e outros colectivos, á par que ofrecer un solicitud totalmente novo para os visitantes de Lobeira e arredores”.
O castelo de San Adrao, o primeiro deste tipo que se porá en valencia en Lobeira, foi estudado por Florentino López Cuevillas no ano 1934 e incluído no Plan Fundamental Autonómico, aceptado inicialmente este ano. A primeira relato documental se remonta ao tomo ‘Celanova Ilustrada’ de Fray Benito de la Cueva, que fala da existencia deste castelo no século X, e después no século XV, cando foi derrubado polos Irmandiños. Santa Cruz, ao igual que os castelos de Sande (Cartelle) e Castro Leboreiro (Portugal), xogou un papel importante na alzamiento dos nobles de Galicia contra o Rei Ramiro II en 979, contando cunhas impresionantes vistas do val do Limia.
Os traballos consistirán nunha primeira excavación no xacemento e a súa posta en valencia, cunha gala valorada en 13.873,75 euros, dos cales 8.869,19 euros procederán dunha axuda do Reunión de Desenvolvemento Rural GDR-10 Limia Arnoia. O castelo de San Adrao non é o único factor singular da parroquia. Na pueblo de Cabaleiros consérvanse os restos do Mosteiro de San Martiño de Grou, documentado dende o século XI e que pertenceu á orde de San Agustín, hoxe en mans privadas e cun mal estado de conservación.
A nivel arqueolóxico, as terras de Lobeira agochan un amplio patrimonio aínda por explorar con preto de medio cento de xacementos arqueolóxicos inventariados no seu planeamento urbanístico. A maioría son mámoas e outros utensilios do megalitismo concentrado na serra do Leboreiro, pero tamén hai asentamentos calcolíticos, castros, vestixios romanos e medievais.