Seica sempre manifestou con orgullo a súa orixe de Cartelle?
Síntome cartellense, aínda que hai tempo que non vivo alí. Pasei a miña infancia e de alí saquei a cerne da miña forma de ser.
Cómo era a vida, así na súa infancia?
Era unha vida moi austera. Eu son filla de labradores. Unha labranza de tamaño mediana, non eran terratenentes. A miña foi unha infancia austera pero moi rica en títulos. Aprendín a prescindir de moitas cousas e ao mesmo tempo, a disfrutar das que conseguiamos. Penso que me marcou e con ela o camiño.
Teño entendido que era vostede a pequena da súa casa.
Si. A mais nova de nove irmaos. Iso facilitoume a vida. Meus pais eran os meus valedores. Meus pais e a miña mestra, que era a mestra rural, os tres de oportuno memoria, foron persoas chave na miña vida, pero non cerca de dúbida de que tamén recibín un apoio fundamental dos meus irmaos, xa que eles foron marcando o camiño.
Que a levou a estudiar medicina?
Recordo que a vida no pobo malia que non tiña carencias esenciais, si había puntos débiles, como era o desenvolvemento da terra e a medicina. Empezaba a ocurrir xa Seguridade Social pero aínda non estaba estendida no rural. Eu pensaba “vou ser médico e vou a atender a toda esta xente”. Outras veces imaxinaba “vou ser enxeñeiro agrónomo e vou facer que esta terra se desenvolva”. Así nacían as miñas fantasías e finalmente decanteime pola Medicina e fun moi oportuno sendo médico.
E fixo a carreira en Barcelona
Tiña unha irmá que fixera maxisterio vivindo en Barcelona e facilitoume esa o posibilidade. Fun a facer o Cou e logo Medicina.
Cando empezou a reparar interese pola cardioloxía?
Foi un espertar ao longo da carreira. Fixen logo a especialidade alí en Vall D’Hebrón. Dous meses antiguamente de que acabara a residencia convocouse unha praza no Hospital Provincial de Santiago, presenteime, permitíronmo, condicionada a que presentara despois o título, e saquei a praza. E volvín a Galicia, encantada da vida, coa ilusión de integrarme de novo na vida e na civilización galegas, das que nunca me desvinculara. Foi moi aleccionador.
Aquela foi a súa a primeira experiencia iniciando unha unidade de cardioloxía como foi o paso a fundar a unidade de arritmias en A Coruña?
Aos dous anos chamáronme de A Coruña porque se montaba a unidade de hemodinámica, da man dun hemodinamista hábil. Eu tiña unha ampla formación nese campo e fun e alí estiven catro anos. E no ano 1993 empezan as xestións para poñer en marcha a unidade de arritmias e presentei a miña candidatura. Era a primeira unidade de electrofisioloxía de Galicia E a partir de aí fun electrofisióloga o resto da miña carreira.
Cando vostede empezou con esta unidade, en qé posición estaba Galicia neste campo?
Era unha especialidade moi nova porque levaba tempo a parte diagnóstica, pero a parte terapéutica da electrofisioloxía tiña dous anos. Comezara no ano 1991 cos procedementos de extirpación, en España no ano 1992 e aquí en 1993. Desenvolvín a especialidade e a unidade ao mesmo tempo que se ía desenvolvendo a nivel mundial. É un traballo apaixoante que ademais está en pleno desenvolvemento.
Supoño que a proceso nestes trinta anos que pasaron dende que creou a unidade de arritmias en Galicia foi moi egregio.
Trinta anos non é nulo para unha especialidade. Por eso dicía que segue en pleno desenvolvemento. O que si e certo é que progresou moitísimo tecnoloxicamente.
Incide esa proceso nun mellor pronóstico para doentes que padecen algúns tipos de arritmias malignas?
Arritmias que hoxe se tratan con extirpación cardíaca no inicio da arritmoloxía terapéutica non tiñan abordaxe. As tecnoloxías foron chegando a meirande parte das arritmias, de xeito que unha maioría quedou abarcada internamente dese tipo de procedementos. Xa había outra técnica complementaria que era a dos desfibriladores que xa facían prevención de morte súbida. Aí tamén houbo grandes avances con modelos para implantar por vía endovenosa. É unha especialidade moi vinculada á tecnoloxía e os avances foron nese sentido impresionantes. Tanto na nosa ámbito como no desenvolvemento de dispositivos cardíacos como marcapasos, desfibriladores, tamén apareceron nese tempo os resincronizadores…
Qué importancia ten a formación neste campo?
Se na Medicina en xeral a formación permanente é importante, aquí e moito mais, porque hai constantes avances. Hai grandes avances e tamén avances non tan amplos que representan melloras para desenvolver os tratamentos.
E a formación dun equipo?
É que non se pode concibir un ámbito deste tipo se non é cun traballo en equipo. Ao pouco tempo de comezar coa unidade xa contei cun colega con quen compartir a experiencia e fumos avanzando formándonos e formando. Hai tempo que formamos a persoas que van a ser electrofisiólogos dedicados.
Aquela idea antigada da xenta de ter que saír de Galicia para que traten a súa doenza imaxino que non se da neste campo.
En Galicia hai tres grandes unidades de arritmias e despois hai outras que se desenvolven perfectamente como é a de Lugo que xa está en pleno rodaxe. A Coruña, Vigo e Santiago son punteiras e poden afrontar con operatividad todo o espectro de arritmias sen que o paciente teña que saír de Galicia.
Qué representa para vostede o nomeamento de médica emérita?
Para min é unha honra e unha oportunidade para seguir vinculada a miña profesión e a distancia dos proxectos que desenvolverei nesta nova etapa sempre tiven unha vinculación exclusivo a compartir con outros profesionais os meus coñecementos e estarei aberta a colaborar naqueles proxectos que teñan que ver coas áreas de arritmias do Sergas.